Het NOS-journaal liet het ons weten: de belangstelling voor dodenherdenking  is groeiend. Negen op de tien Nederlanders ‘heeft er iets mee’. Trekken we de lijn door, ook Bevrijdingsdag staat in het rijtje te memoreren data. Vaker enten wij een schrijfbijeenkomst op iets uit de actualiteit. Het daagt uit om vanmiddag samen met deelnemers te gaan schrijven over ‘bevrijdingsdag’. Je bevrijden van vijand, overheersing, onderdrukking en terreur is immens belangrijk èn het kan (nog) breder.

Ons schrijfconcept richt zich, om in de sfeer te blijven, op innerlijke vijanden. Op al wat zich in een mens kan ophopen aan onvrijheid, stremming van de vrije levensstroom. Onszelf bevrijden van een externe vijand is soms nog niets in vergelijking met de bevrijding van een interne obstructie. Bewust en onbewust kan de mens zich heel wat beperkingen op de hals halen of er aanwezig weten. De voorbeelden zijn talrijk en vaak uiterst herkenbaar. Dat maakt het voor een schrijfbijeenkomst tot een toegankelijk thema.

Een thema kan vastgesteld zijn, de voorbereiding is minstens zo belangrijk. Er is nog tijd genoeg om zelf te pen te laten gaan. Wat komt er spontaan in ons naar boven nu we besloten vanmiddag te gaan schrijven over ‘bevrijdingsdag’? In ons blijkt er al van alles klaar te liggen : waarván wens ik me te bevrijden? Is dat een verslaving, oud patroon, hebbelijkheid, te sterke neiging, naar karaktertrekje? Wat heb ik nodig om mij ook innerlijk vrij te voelen? Hoe zet ik nou zelf schotten in mijn levensstroom? Waar en hoe ben ik mijn eigen vijand? Waartoe zou ik dat doen, wat is daarvan de winst? Kan ik me herinneren dat ik me ooit van een innerlijke obstructie bevrijd heb, mogelijk meer dan eens en wat is het verhaal daarvan?

Wij zijn nog lang niet klaar met ‘bevrijdingsdag’! En ook in het groot zou het wel eens van binnen naar buiten kunnen werken. Want wie zijn eigen vijanden heeft ontmoet en begroet, vindt zijn wapen en aanval van geen enkele waarde meer. Voelt de loop van zijn geweer afbreken als nat geworden bordkarton.

Deze lente inspireert tot het maken van plannen voor  ‘schrijven in de zomer’. We organiseren deze keer drie weken van elk drie middagen. We componeerden een tekst waarmee we onze vaste kern deelnemers kunnen informeren. De eerste brieven waren nog niet gepost of de feedback app-te binnen. Hoe konden wij in onze brief nu het woord ‘leuk’ gebruiken? Schrijven vanuit je hart léuk? Hoe kwamen we daar nu bij?

Ja, leuk, wij ervaren het samen schrijven als zelfs héél erg leuk! Maar we snappen de feedback ook. Want wie serieus deelneemt gaat innerlijk pelgrimeren en dat is een zoektocht, vaak een heel proces. Dan gaat de aandacht niet als eerste uit naar het gegeven dat de bijeenkomsten altijd zo… léuk zijn, dat er veel gelachen wordt, dat plezier een vast onderdeel is. Wie deelneemt doet dat om zichzelf (weer) iets beter te leren kennen en daar gaat niet steevast de vlag bij uit.

We houden het woord er toch nog even in. Dat doen we omdat begrippen als zelfverwerkelijking, de weg naar binnen gaan en persoonlijke ontwikkeling toch al zo’n zware lading hebben. Terwijl de schrijfbijeenkomsten juist licht zijn, speels en als daarbij het zomerse licht nog helpt, dan is het woord ‘leuk’ eigenlijk zo gek nog niet.

Onderzoeken laten het zien, mensen reageren over het algemeen niet positief op veranderingen. Dat blijkt te komen omdat wij ‘veranderingen’ associëren met ‘het wordt slechter’. Een verandering laat gewoon iets fijns verdwijnen! En geeft er iets voor terug waar we niet blij mee zijn. Wie zit daar nu op te wachten?

Het leven is een stroom, alles en iedereen is altijd in beweging. Niets blijft hetzelfde en de beste aanbeveling is dan ook om ons met dat feit te verzoenen. Aanvaard veranderingen, het scheelt een hoop frustratie.

Er is nog een andere oplossing: associeer veranderingen met ‘kans!’ Jazeker, er zal iets bekends, iets vertrouwds verdwijnen maar wacht, blijf open en benieuwd want wie weet, wie weet hoe fijn of veel beter of ‘ook best leuk’ het nieuwe is.

Wij proberen deze laatste optie uit. Ons schrijfconcept ervaren wij als een constante. De essentie blijft wat hij is. Het is de vorm die constant verandert. Omdat hij méé beweegt met wat deelnemers willen, met de thema’s die ze aandragen, het segment van de samenleving waaruit ze zich melden en ook domweg hun agenda’s (‘ik kan alleen op zondag’.) De vorm past zich steeds aan en is daarmee kans. Wie weet wat er allemaal nog kan ontstaan!

Wat op dit moment verandert is het bieden van een planning aan schrijfcafés. Potentiële deelnemers waren duidelijk: ze kwamen niet. De formule werkt na jaren kennelijk nu minder goed en daarom parkeren we die tijdelijk. Mocht iemand…. laat het weten.

Een nieuwe ontwikkeling is het geweldige initiatief van Lucienda Dap. Lees erover! Zie: www.activeringshuis.com Binnen het Activeringshuis krijgt “Schrijven vanuit je hart” een vaste plek.

De Elimcommuniteit in Tilburg kwam met een nieuw idee. We gaan er als proef drie maanden achtereen een schrijfcafé houden, op de zaterdagmiddag. Los van het schrijven is het Elim-programma zeer de moeite waard: www.elimgroep.nl

Ter afsluiting toch een heerlijke constante : het gaat om deelnemers die zelf een groepje willen vormen, ze komen als zussen, buren, vriendinnen, collega’s. We overleggen wat ze wensen en gaan van start, elke week of eens per maand, er is van alles mogelijk. Ook mensen die eerst eens willen proeven door één op één te schrijven, melden zich (steeds meer) en blijven met de zelfgevormde groepjes een constante. Zeggen we nu. Maar we blijven open en benieuwd.

Toeval bestaat niet? Het is iets wat je toevalt? Dan is dit niet toevallig:

We hadden een zomerweek schrijven over het thema “Je bent je eigen anker”. En net in die periode stonden de kranten vol berichten over eenzaamheid. Daarbij was ik bezig een andere zomerweek voor te bereiden over het thema “Verslaafd aan Liefde” en las in dat kader het boek met de gelijknamige titel van Jan Geurtz. Hij weet het wel te zeggen, wat eenzaamheid is:

“Eenzaamheid is in feite niks anders dan opgescheept te zitten met iemand die je niet ziet zitten, namelijk jezelf. Daardoor voel je je gedwongen om gezelschap te zoeken of afleiding of verdoving en als dat niet lukt of uitgewerkt is, voel je je nog eenzamer.”

Nou, zo kan ie wel weer. Je zou er eenzaam van worden. En om dat te voorkomen stel ik me de vraag of er niet iets hoopvols te zeven is uit dat drietal hiervoor: Je bent je eigen anker (1), alle media aandacht over eenzaamheid (2) en de definitie van Jan Geurtz (3). Plus natuurlijk een vierde element: wat kan ons schrijfconcept met eenzaamheid?

Eenzaamheid is een concept waar een bulk aan visies en verklaringen op te leggen valt. Maar eigenlijk is eenzaamheid iets van heel dichtbij, geplakt op de eigen huid, genesteld in het eigen hart en ver bij visies, media-aandacht, psychologen en onderzoekers vandaan. Eenzaamheid is iets wat ons allen kan overkomen, ten deel kan vallen, treurig kan maken en naar de SOS-telefoon doet grijpen. Eenzaamheid is iets van binnen. Hoezeer haasten we ons immers te zeggen dat we in een stadion vol mensen, op een feestje, in de disco of naast onze geliefde op de bank, toch heel eenzaam kunnen zijn. Eenzaamheid zit diep bij ons van binnen.

Niet toevallig wenst het schrijfconcept daar ook te zijn. Diep bij ons van binnen ontmoeten eenzaamheid en het schrijfconcept elkaar. Heel voorzichtig roert de pen een beetje in dat potje. Geleidelijk aan schrijven we omhoog dat we ons eigen anker eigenlijk niet zijn of niet altijd. We zien de pen noteren dat we ons zo afhankelijk kunnen voelen van de liefde en erkenning van ander. We worden bijna huiverig als we onszelf zien opschrijven hoe belangrijk het voor ons is hoe anderen over ons denken, wat ze van ons vinden. We wensen in de ogen van anderen zo graag die goede moeder te zijn, de juiste partner, de fijne vriend, de opperste mantelzorger. We zijn verbaasd en misschien zelfs wat geschokt terug te lezen dat we ons niet zo veilig voelen met onszelf alleen; we hebben anderen, hun liefde en gezelschap, goedkeuring en waardering zo nodig.

Misschien is de synthese van de vier hiervoor genoemde elementen wel deze: onder ogen zien dat wanneer je je eigen anker niet bent, eenzaamheid op de loer ligt. En dat we door eerlijk en open, kwetsbaar en intiem te schrijven, eenzaamheid diep kunnen doorgronden en om kunnen buigen naar “we hebben elkaar nodig en zijn blij met elkaar en daarbinnen ben ik mijzelf genoeg.”
Geurtz zei het iéts anders, maar eigenlijk….

Tijd voor een kleine, persoonlijke terugblik op de uitzending die voor het zoveelste seizoen ons massaal voor de televisie deed plaatsnemen: Boer zoekt Vrouw. We gingen internationaal waardoor de vraag net even een tikkeltje complexer werd. Want de boer van je gading wel kunnen zoenen is één, maar verhuis je voor hem naar Roemenië of Zuid-Afrika? Het gaf daardoor alle vrouwen, maar ook de boeren, dubbelfocale vragen: wat voel ik voor de persoon (1) en zie ik mij daar zo héél ver weg in Texas wonen en leven? (2)
Het begon licht en speels, allicht, grasduinen in een koffer met 843 brieven, brieven van vrouwen die ‘jou zien zitten’, dat maakt een man niet elke dag mee en is stellig heel spannend en leuk, leuk spannend. Dus dat begin, dat dartelt nog als het jonge vee van de boeren. Maar dan, dan is het min of meer een trechtermodel. Het wordt ál spannender en soms ook helemaal niet léuk spannend meer. De boer wel zien zitten, zijn verre land ook, maar ineens hartzeer voelen bij al dat jonge vee dat naar de slacht gaat, daar is toch niet mee te leven? Dat was in Nederland nog niet tot Alberdeen doorgedrongen, dat een boer zijn vee niet houdt om het uit te laten maar er commerciële plannen mee heeft. Wát een keuze, wat een kopzorgen. Olke zien zitten, zijn Texas ook, zijn stallen, zijn keuken, alles, maar dan die arme kalfjes…
David uit Roemenië kwam uiterst goed uit de bus maar werd het hele programma lang gekweld door de vraag hoe een mens toch weet, dat hij in de liefde de juiste beslissing neemt! Hij zei het recht in de camera: zowel Mara áls Suzanne, allemachtig, daar valt nauwelijks tussen te kiezen! En dat was wel de lol van het spel!

Aan onze schrijftafel hebben de deelnemers ook vragen en geen kleine. Niet over Texas of kalfjes, niet over vissen in Zuid-Afrika maar niettemin wel heel diepe levensvragen. Ze schuiven aan nadat ze zich thuis al in vele dagen, weken, maanden of langer het hoofd over hun vraag gebroken hebben; ze komen er niet uit. Wel verhuizen, of niet. Wel scheiden, of blijven. Wel gaan samenwonen, of hij in Groningen en zij in Hazerswoude?  Een nieuwe baan wensen maar hoe, wat, waar?
En nu het mooie! De pen komt op papier, het denken gaat even buiten spelen en dan kán het zijn dat de antwoorden zomaar komen. Nadat er zó lang, zo intens lang, over nagedacht is. Het is elke keer weer een wonder. En ook steeds een onderstreping van het besef dat er meer is, dat er andere bronnen in ons huizen die hun informatie wát graag prijsgeven. Het denken vermag veel maar niet alles.
Had Sandra maar geschreven, ze had Olke niet zo lang op de proef gesteld. Had Alberdeen geschreven, ze was niet eens afgereisd naar Texas. Maar ja, zó houdt Yvonne geen programma over natuurlijk.

Dirk De Wachter haalt mij een woord uit de mond: leukigheidscultuur. Hij ziet het, zegt hij vandaag in TROUW, op Facebook, aan al die feestjes, de vakanties, de pretparkerigheid. Niks mis mee, praat ik De Wachter na, als we het leven maar niet tot die leukigheid gaan versmallen. Dat dat wel gebeurt, ziet De Wachter dagelijks in zijn praktijk als psychiater of ‘verdrietdokter’ zoals hij zichzelf noemt. Zijn collega’s en hij hebben het druk in deze tijd, druk met al die leukigheid want, zo betoogt hij in TROUW, mensen verdragen de ongemakken van het leven niet meer. Cliënten vertellen hem dat ze lachend op Facebook staan maar graag een pilletje willen omdat ze zich zo slecht voelen.

De Wachter ziet in Goede Vrijdag een hoopvol teken. Stilstaan bij de achterkant van al dat leuke, van onze successen en stralende Facebookverhalen. Ook haven durven bieden aan wat lastig is en verdriet doet, wat klemt en benauwt, wat somber maakt en bedrukt. Omdat het leven één geheel is van plus en min, de lach en de traan. Omdat voluit leven betekent dat lijden zich nu eenmaal aandient, in welke vorm ook en geen huisje uitgezonderd.

Dat maakt schrijven vanuit je hart tot een prima Goede Vrijdag-instrument. Want wie de pen laat gaan, niet nadenkt, vertrouwt wat er komt, krijgt het gewis beide: vreugde en verdriet, verrassing en gemis, nog onontdekt talent en heimwee. Wie bij verdriet uitkomt geeft soms een beetje tegengas en zegt ‘dat komt door dat schrijven, voordat ik begon was dat verdriet er helemaal niet’. Het vraagt geduld te aanvaarden dat de pen niets opdelft dat er niet al is. En dan praat ik De Wachter na: verdriet, pijn, gemis, het zit in ons allemaal. We kunnen het weg-Facebooken of door volgers onder de grond laten stappen maar vroeg of laat merken we aan iets kleins of iets groters: diep bij mij van binnen ziet het er net even anders uit dan op mijn Facebookpagina. Wellicht dient een afspraak met De Wachter of een van zijn collega’s, we kunnen ook gaan schrijven. Verdriet erkennen en toelaten. Gemis zien en pijn niet wegslikken. Goede Vrijdag vieren omdat het helpt en heelt. Omdat het ons tot hele mensen maakt.